"ปล่อยหนังสือ"แลกกันอ่าน การเวียนให้แบบไม่รู้จบ
โดย สิรนันท์ ห่อหุ้ม
มติชน 23 กันยายน 2555
เด็กหญิงตาโตเป็นประกาย เมื่อค้นเจอหนังสือ "เจ้าชายน้อยฉบับการ์ตูน" เล่มใหญ่ ที่อยากได้มาแสนนาน แต่เก็บเงินซื้อไม่ได้ซะที ซ่อนตัวอยู่ในหนังสือกองโตที่รอคนรักคนใหม่มาค้นพบ
เด็กหนุ่มก็เช่นกัน เมื่อในที่สุดเขาได้เจอ "จับตาย" ของมนัส จรรยงค์ ซึ่งไม่เคยเจอในร้านหนังสือใด นอกเหนือไปจากในห้องสมุด
ส่วนคุณป้ามาพร้อมกระเป๋าที่ภายในบรรจุหนังสือแนวปรัชญาและธรรมะที่จะนำมาแลกเปลี่ยนกับหนอนคนอื่น
ภาพทั้งหมดเกิดขึ้นในงาน "ปล่อยหนังสือ" ซึ่งจัดขึ้นโดย "เครือข่ายเพื่อนหนังสือ" ที่หอศิลป์ กทม.
โครงการเล็กๆ ของคนรักหนังสือนี้มีมาแล้ว 3 ครั้ง และจัดครั้งที่ 4 ในวันนี้ อย่างไร้ทุนจากภาครัฐ ไร้การโปรโมตแบบโหมกระหน่ำ ทว่ากลายเป็นงานที่คนรักหนังสือรอคอย
รอคอยที่จะนำหนังสือของตัวมาพบกับเจ้าของใหม่ และนำหนังสือของคนอื่นไปเป็นหนังสือเล่มใหม่ในบ้าน ตามคอนเซ็ปต์ของโครงการที่ว่า "หนังสือเก่าของท่าน คือหนังสือใหม่ของเรา"
"วงจรหนังสือมันพิการ หนังสือเล่มหนึ่งค่าแรงขั้นต่ำไม่พอซื้อ คนซื้อก็น่าสงสาร คนทำคนขายก็มีแต่จะขาดทุน จึงต้องตัดวงจรด้วยการปล่อย หรือความหมายจริงๆ คือการให้ เพราะทั้งผู้ให้ผู้รับมีความสุข ส่วนคนทั่วไปก็สามารถเอาหนังสือที่อ่านแล้วมาทำบุญได้" "พลพิศิษฎ์ คงธนญาณ" เจ้าของร้านหนังสือ "จุดประกาย" และตัวแทนจากเครือข่ายเพื่อนหนังสือ ซึ่งเป็นการรวมตัวกันของคนรักหนังสือ ทั้งคนทำสำนักพิมพ์ นักอ่าน นักเขียน คนขายหนังสือ อธิบายถึงจุดเริ่มต้น
"พวกเรามองเห็นปัญหาที่คนไม่อ่านหนังสือ หนังสือราคาแพง ห้องสมุดตอบสนองสังคมไม่ได้ เพราะระบบยืมคืนยุ่งยาก ทั้งเวลาปิด-เปิดก็ไม่ตอบสนองสังคมที่เร่งรีบ ก็คุยกันว่าในต่างประเทศ เขาแก้ปัญหาด้วยการปล่อยหนังสือ อย่างที่จีน ที่ยุโรป เราเลยทำบ้างดีกว่า ซึ่งเรารับหนังสือทุกประเภทนะครับ ขอแค่ไม่ใช่หนังสือโป๊ก็พอ"
จากจำนวนผู้ปล่อยครั้งแรก 37 ราย กับหนังสือ 1,200 เล่ม ผู้ร่วมงาน 200 คน งานปล่อยครั้งที่ 3 มีผู้ร่วมปล่อยถึง 85 ราย และหนังสือมากกว่า 5,000 เล่ม ขณะผู้ร่วมงานก็เกินกว่า 500 คน ที่รวมตัวอยู่ที่ชั้น 4 หอศิลป์ช่วงบ่ายวันอาทิตย์ ระหว่างบ่ายสองถึงห้าโมงเย็น
ภาพที่ปรากฏต่อสายตาคือการพูดคุยถึงหนังสือเล่มนั้น เล่มโน้น มือที่ค่อยๆ เปิดหนังสืออ่านทีละหน้า พร้อมชี้ให้คนแปลกหน้าที่ยืนอยู่ข้างๆ ดูหนังสือที่ตัวเองหยิบมาจากตู้หนังสือเพื่อร่วมปล่อย เป็นภาพที่สัมผัสได้ถึงความสุข ความสบายใจของคนรักหนังสือ
"การปล่อยหนังสือคือการให้ไปเลย แต่จะรณรงค์ให้ผู้อ่านได้รู้สึกมีส่วนร่วม โดยนำหนังสือที่อ่านแล้วมาร่วมบริจาค ปล่อยให้ผู้อื่นต่อไป รวมทั้งปลูกฝังจิตสำนึกให้ไม่ครอบครอง จึงเป็นการให้แบบไม่มีเงื่อนไข เพราะเราอยากให้หนังสืออยู่ในมือคนอ่านจริงๆ เพราะงั้นชอบเล่มไหน เอากลับบ้านได้เลย"
พลพิศิษฎ์มองสิ่งที่เกิดขึ้นกับโครงการปล่อยหนังสือนี้ เป็นกระจกสะท้อนอย่างดีถึงคำพูดที่ว่า คนไทยไม่อ่านหนังสือนั้น ไม่เป็นความจริง
"ต้องพูดว่า คนไทยขาดโอกาสในการอ่านมากกว่า เขาไม่เคยพบหนังสือดีๆ ไม่มีโอกาสอ่านเพราะหนังสือแพง เหมือนเวลาบอกว่า เด็กไทยไม่อ่านหนังสือ เด็กไทยก็เหมือนทั่วโลกนั่นล่ะ หนังสือมีแรงจูงใจน้อยกว่าไอโฟน การกระตุ้นการอ่านที่ไม่หลากหลาย ไม่มีวิธีแปลกๆ ดีๆ อย่าไปโทษเด็กเลย ผลิตผลอย่างเด็กที่ไม่อ่านหนังสือมาจากผู้ใหญ่สร้างไว้ไม่ใช่เหรอครับ ค่อยๆ เปลี่ยนปรับกันดีกว่า"
ทั้งนี้ งานปล่อยหนังสือไม่ได้เป็นเพียงการเอาหนังสือมาแลกกัน หรือเลือกหยิบเล่มที่อยากอ่านกลับบ้านเท่านั้น ทว่า มีกิจกรรมที่ทางเครือข่ายเพื่อนหนังสือชวนเพื่อนๆ มาร่วมทำด้วย อาทิ อ่านบทกวี เสวนา การแสดง ละครใบ้ หุ่นกระบอก ศิลปะการแสดงสด เพื่อสร้างสีสันและเสริมบรรยากาศของการเรียนรู้ให้สนุกกว่าเดิม
ดังนั้น ในวันนี้จึงจะได้พบกับเสียงดนตรีจาก "ติ๊ก ชิโร่, วง ที ลอซู, วงกำแพง" บทกวีจากนักเขียนดาวรุ่ง "อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ" และโชว์หุ่นกระบอกจาก "มานพ นิลงาม" ท่ามกลางหนังสือกองโต
"ตอนนี้ที่คุยกันไว้คือจะทำปล่อยหนังสือสัญจร คือเรามี facebook เครือข่ายเพื่อนหนังสือ ใครขนหนังสือมาปล่อยไม่ไหว บอกใน facebook ได้เลย มีแผนกขนส่งให้ โดยตั้งใจว่าในหนึ่งเดือนเราจะทำให้มีสัปดาห์แห่งการอวด สัปดาห์แห่งการแลก สัปดาห์แห่งการปล่อย สัปดาห์แห่งการยืมกัน"
"ค่อยๆ ทำไปครับ เพราะเราเป็นกองทัพมด"
"กองทัพมดที่พยายามสร้าง "การให้แบบไม่รู้จบ" ต่อสังคมไทย"
